Hepinize merhaba sanal dostlarım bugün harf devriminin tarihini ve önemini işleyeceğiz eski Osmanlı zamanında nasıl bir harf dili kullanıyordu ve neden harf devrimine geçilmiştir bu yazımızda yazmaktadır. Öyleyse yazımıza geçelim.
Harf Devriminin Amacı
Arap harfleri yerine yeni Türk Latin Harflerinin kullanılmasını öngören kanunun Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilmesi (1 Kasım 1928) Gelişme devrinde, sınırlarını üç kıtada genişleten Osmanlı İmparatorluğu, yönettiġi milletleri ortak bir kültür amacında toplama imkânlarını bulamamıştır. Saray ve ona bağlı kurumlar bir yanda, dini bağlılık ve inançları, gelenekleri ve ırkları ne olursa olsun millet (tebaa) çizginin öteki yanında yönetilmek istenmiştir. Iran ve özellikle Arap kültürü, milli kültürün gelişme halinde bulunan tohumlarını ezmiş, medrese yüzyıllar boyunca nice değerler koymuş bulunan Türk toplumlarının gelenekleri üzerinde bir güç halini almıştır. Yazı dili, Namık Kemal’in deyimiyle “havassın”, yani yüksek tabakanın tekelinde bir fırsat, bir lüks olarak kalmıştır. Böylece 7-8 yüzyıl bütün çabalara rağmen Arap harflerinin yapısına uydurulamayan Türk dili ye ona bağlı olarak alfabe, çoğunluğun ortak malı olmamıştır. Medeniyetin temel şartı sayılan okuma yazma bilmek hakkı, sarayın ve onu ayakta tutan kurumların yararlandığı bir fırsat halini almıştır.
Bu gerçeği göz önünde tutarak milli kültür imkânlarımızı değerlendiren ve bir Türk rönesansı yaratmayı millet olma merhalemizin ön şartlarından biri sayan cumhuriyet yeni bir alfabe hazırlamaktan çekinmedi. Latin harflerini Türkçe’nin yapı ve kuralları içinde değerlendiren uzmanlar, 1927-1928 yıllarını yoğun bir çalışma içinde geçirdiler. Çabaları bir merkezde toplayan “Uzmanlar Encimeni” (ilk toplantısı 26 Haziran 1928), konunun ilmi gerekleri üzerin. deki çalışmalarını bitirince Atatürk, Sarayburnu’nda düzenlenen bir gece toplantısında (9 Ağustos 1928) konuyu kamuoyuna bir konuşmasıyla duyurdu.
Kamuoyunun en bilinçli kesimi (sanatçılar, öğretmenler, ordu) bu konuşmayla harekete geçerek yurdun her il ve ilçesinde bir çeşit kültür seferberliği ilan edilmiş gibi, kuralları açıklanan alfabeyi öğretme çabasına girişti. Muallimler Birliği, IV. Kongresinde (25 Ağustos 1928) yayımladığı bildiride “Son Türk yeni harflerle okutulup yazdırılıncaya kadar büyük öncünün açtığı bu yeni yolda sebatla çalışacaklarını” açıklıyor; ordu kendi içinde büyük bir hızla öğrenim seferberliğinin gerçekleşmesi için çalışıyordu.
Harf Devrimi Neden Yapıldı?
Atatürk, Trakya, Karadeniz ve Orta Anadolu il ve ilçelerini adım adım dolaşarak bu kültür seferberliğinin aldığı mesafeyi takip etmiş ve iyimser isteklerini şöyle ifade etmişti: “Arap harfleriyle hiç yazmak, okumak bilmeyenlerin Türk harflerine derhal alıştıklarını gördüm. Henüz ortada yetkili makamların onayından geçmiş bir rehber olmadan, henüz okul öğretmenleri yol gösterme çabasına geçmeden yüce Türk milletinin hayırlı olduğu kanaatine vardığı bu yazı meselesinde bu kadar yüksek şuur ve anlayış, özellikle acele göstermekte olduğunu görmek, benim için büyük, çok büyük bir mutluluktur.”
Türk Alfabesi Kabul Edilmesi
Daha sonra 1928 Kasım’ında Meclisi açış nutkunda konuyu Meclise getiren Atatürk, yeni Türk alfabesinin esaslarını ortaya koyan konu üzerindeki düşüncelerini anlatırken, meseleye gerçekten bir ilim kafasının derinlik, isabet ve açıklığıyla bakmıştır. Yeni Türk alfabesini getiren yasa, oturumda bulunanların oybirliğiyle kabul edilmiştir.