Tarihin en enteresan savaşlarından biri olan 6 gün savaşları nedir? 6 gün savaşları hangi devletler arasında ve neden yaşanmıştır? Bu savaşın ayrıntılarına öğrendikçe asıl meselenin sayı değil savaş stratejisi olduğunu anlayacaksınız.
İçindekiler
6 Gün Savaşları Nedenleri
Öncelikle savaşın ana sebeplerine yaklaşık 100 yıl gerisine gidelim. Yahudilerin kutsal inancında olan Nil, Fırat nehirleri arasında atlarından miras olarak gördükleri Filistin’de devlet kurma hayalleri o yıllarda Theodar Herz’in yanınlamış olduğu “Yahudi Devleti” kitabı ile Yahudilerin aklına tekrar yerleşti. Yahudiler 1800 ila 1900 yılları arasında Filistin’i işgal etme konusunda birçok girişimleri olsa da o zamanın güçlü Osmanlı Devleti bu girişime her defasında engel oldu. 18. yüzyılın sonlarına doğru Osmanlı Devletinin çöküş ve zayıflama devrine girmesi Yahudiler tarafından bir fırsat olarak görüldü ve 1897 yılında Siyonizm Kongresi Basel’de toplandı ve Filistin’de bir Yahudi Devleti kurulmasına karar verilse de Osmanlı ne kadar zayıflamış olsa da varlığı buna engel oldu.
6 Gün Savaşları Başlıyor!
| Arap Tarafı | Yahudi Tarafı |
|---|---|
| Mısır | İsrail |
| Suriye | Amerika(Pasif Destekçi) |
| Ürdün | |
| Irak | |
| Lübnan | |
| Suudi Arabistan | |
| Sudan | |
| Tunus | |
| Cezayir | |
| Kuveyt | |
| Fas | |
| SSCB (Destekçi) |
Arap orduları arasından en güçlü ordu olan Ürdün tek başına bile İsrail’i yenebilecek durumdayken Lübnan Kralı Yahudilerle bir anlaşma yaptı ve Araplara destek vermedi. Bu durumun sonucunda ilk savaş yaşandı ve İsrail ilk deva güçsüz kalan Arapları yendi.
2. büyük savaş ise 1956 yılında Süveyş Kanalı yüzünden oldu. İngilizler, Mısırdan 1936 yılında çekilmiş olsa da kontrolünde olan Süveyş Kanalına ikinci dünya savaşını da bahane ederek asker yığdı. Mısırda bu duruma karşın 1956 yılında süveyş kanalını tekrar alma çabalarına girdi. Bu durum karşısında İngilizler ve Fransızlar, İsrail ile anlaşarak 1956 savaşını başlatmış oldu. İsrail, Mısır’a saldırmaya devam ederken bir yandan İngilizler ve Fransızlar Havadan İsrail ordusuna destek oldu ve Mısır üslerine saldırdı. Bu duruma o zamanın süper güçleri olan SSCB ve Amerika’nın devreye girmesi ile savaş durdu ve Araplar ağır bir yenilgiye uğradı.
Osmanlı yıkıldıktan sonra Filistin, İngiltere’nin eline geçti. Filistin’in İngiltere’nin eline geçmesiyle birlikte Filistin’e doğru yoğun bir Yahudi göçü yaşandı. Ve bu durum sonucunda Araplar ila Yahudiler arasında sürekli bir iç çatışmalar meydana geldi. Ve tabi ki İngilizler hep Yahudileri destekledi. 1948 yılında İngilizlerin bölgeyi terk etmesiyle birlikte Yahudiler, İsrail Devletinin kurulduğunu resmen ilan etti.
6 Gün Savaşları Başlıyor!
Avrupalılar bu coğrafyada İsrail’i destekliyordu, SSCB ise karşıda rakibi olan Amerika olduğu için Arap devletlerini. Sovyetlerin desteği ile birlikte Araplar birleşiyor ve güç kazanıyordu Mısır’ın önderliğinde. İlk 2 savaşın yenilgisini sindiremeyen Mısır devleti milliyetçi başkanı Cemal Abdünnasır önderliğinde Yahudi Devleti’nden intikam almak istiyordu. İsrail’e açacağı savaş sonucunda kendi önderliğinde Büyük Arap Birliğini kurmak istiyordu.
Savaşa hazırlanan Cemal Abdünnasır askerlere özel eğitim verilmesini sağllıyordu. 6 gün savaşlarının başlama tarihi olan 1967 yılına kadar Arap devletleri büyük bir hazırlık yapmıştı. Amerika’nın Vietnam savaşını sürdürmesi halkta büyük bir isyan başlatmış olması İsrail devletine verilen desteği de azaltmıştı yani bu demek oluyordu ki İsrail, Amerika’dan eskisi kadar bir destek alamayacaktı. İsrail’in etrafında konuşlanan küçük Arap gerillaları İsrail’e saldırmaya başlamıştı. Bu durum sonucunda İsrail bu durumu Birleşmiş Milletlere her ne kadar bildirmiş olsa da toplantılardan bir sonuç çıkmıyordu.
Bu olayların sonucunda İsrail’de artık saldırıya geçmeye karar verdi ve 7 Nisan 1967 yılında İsrail jetleri Şam üstünden geçerek 6 Suriye savaş uçağını vurdu. Bu durumda Mısır acil savaş ilanı verdi ve deniz trafiğini kapattı. Cemal Abdünnasır İsrail’e karşı büyük açıklamalar yaptı ve savaşın mutlak galibi olacaklarını duyurdu ve neredeyse bütün Arap devletleri Mısır ve Suriye’nin yanında olduklarını duyurdu.
Arapların tarafında ne kadar büyük açıklamalar gelse de daha savaşın ilk gününde İsrail, Arap devletlerinden daha hızlı davranarak 5 Haziran 1967 yılında aniden Arapları vurdu. İsrail önceden bütün Arap Devletlerinin üsslerini, savaş yerlerini, stratejilerini, radarlarını neredeyse bütün savaş istihbarını toplamıştı. İsrail uçakları radara yakalanmadan 17 Mısır uçağını daha havalanmadan vurdu. Aynı gün Mısır’ı destekleyen Suriye, Ürdün, Irak devletlerinin de savaş uçaklarını havalanmadan vurdu. İlk günün sonunda 280 Mısır, 52 Suriye, 20 Ürdün ve bir çok Irak uçağı vuruldu. Arap devletlerinin hava üssünde neredeyse hiç gücü kalmamıştı.
Savaşın 2. gününde İsrail topraklarını genişletmeye başladı ve Gazze’yi işgal etti. Bu olayların ardından Birleşmiş Milletler acil toplantı kararı alarak ateşkes ilan edilmesini istedi.
3. günde İsrail ordusu süveyş kanalının doğusunu ve sina yarımadasını işgal etti ve Ürdün ateşkes yapılmasını kabul etti.
4. günde İsrail ve Suriye kıyılarında yoğun çatışmalar yaşanıyordu. Mısır’da bugünde ateşkesi kabul eden ikinci Arap ülkesi oldu.
5. gün İsrail Gollan tepelerine saldırı yaptı. 6. günde İsrail’in Şam’a yaklaşmasıyla birlikte de Suriye’de ateşkesi kabul etti ve savaş bitti.
6 Gün Savaşları’nın Sonuçları
Savaşın sonucunda tarihin en hızlı olayları yaşandı;
- Arapların, Arap birliği kurma hayali sona erdi.
- İsrail’in işgal ettiği yerlerde yaşayan Araplar bölgeden ayrıldı.
- İsrail toprakları yaklaşık 3 kat arttı.
- Kudüs işgal edildi.
6 Gün Savaşları Türkiye’nin tutumu?
Türkiye bu savaş konusunda kesin olarak taraf belirtmese de savaş sonrası BM güvenlik konseyi toplanmış ve Türkiye’yi arabulucu ülke olarak davet etmiştir. Konseyde Türkiye her ne kadar arabulucu ülke olarak katılsa da İsrail’i destekleyen bir tavır sergilemiştir. Ayrıca buna ek olarak Fas’ta İsrail Konferansı Örgütü toplantısına katılan Türkiye “İsrail ile diplomatik ilişkileri kesme” kararını reddetmiştir.